GEOFF DULLER

Victoria Gill | BBC Bilim Muhabiri

Zambiya’da bir ırmak kıyısında bulunan yaklaşık 500 bin yıllık kütükler, arkeologların eski insanların hayatına dair niyetlerini değiştirdi.

Araştırmacılar, ahşabın neredeyse yarım milyon yıl evvel bir yapı inşasında kullanıldığına dair deliller buldu.

Nature mecmuasında yayımlanan bulgular, taş evresi insanlarının barınaklara misal yapılar inşa etmiş olabileceğini gösteriyor.

Arkeolog Larry Barham, “Bu bulgu, birinci cetlerimiz hakkındaki fikirlerimi değiştirdi” dedi.

İngiltere’de Liverpool Üniversitesi’nden Profesör Barham, İnsanlığın Derin Kökleri (Deep Roots of Humanity) projesi kapsamında çıkarılan keresteyi inceledi.

Bu keşif, eski insanların kolay ve göçebe bir hayat sürdüklerine dair mevcut inancı değiştirebilir.

Barham, “Ahşaptan yeni ve büyük bir şey yaptılar. Zekalarını, hayal güçlerini ve maharetlerini kullanarak daha evvel hiç görmedikleri, daha evvel hiç var olmamış bir şey yarattılar” dedi.

Araştırmacılar ayrıyeten kazma sapları da dahil olmak üzere eski ahşap aletler ortaya çıkardı. Fakat onları en çok heyecanlandıran şey, birbirine dik açıyla duran iki tahta kesimi oldu.

Galler’de Aberystwyth Üniversitesi’nden arkeolog Profesör Geoff Duller buluntuyu şu tabirlerle açıkladı:

“Biri oburunun üzerinde duruyor ve her iki tahta modülünde da çentikler var. Bu çentiklerin taş aletlerle kesildiği görülüyor. Bu sayede iki kütük birbirine geçerek inşaat objeleri haline geliyor.”

Daha kapsamlı tahliller, kütüklerin yaklaşık 476 bin yıllık olduğunu doğruladı.

Zambiya’daki Livingstone Müzesi’nden araştırmacı Perrice Nkombwe, “Ahşap işlemenin bu kadar esaslı bir gelenek olduğunu bilmek beni çok şaşırttı. Harika bir şeyi ortaya çıkardığımızı fark ettim” dedi.

Şimdiye kadar, insanların ahşap kullanımına dair deliller ateş yakmak ve kazma sapı ve mızrak üzere aletlerle sonluydu.

LARRY BARHAM

Lüminesans tarihleme

En eski ahşap buluntulardan biri, 1911 yılında Essex bölgesinde Clacton-on-Sea’deki tarih öncesi kumlarda bulunan 400 bin yıllık bir mızraktı.

Ahşap, çok özel şartlarda korunmadığı sürece kolay çürüyen bir materyal.

Ancak Zambiya-Tanzanya hududuna yakın Kalambo Şelaleleri’nin üstündeki kıvrımlı ırmak kıyılarındaki özel bataklık şartları, buluntu keresteyi binlerce yıl boyunca koruma etmişti.

Ekip, lüminesans tarihleme sistemini kullanarak kerestenin gömülü olduğu toprak katmanlarının yaşını ölçtü.

Kaya parçacıkları vakit içinde etraftan doğal radyoaktiviteyi emerek, Profesör Duller’ın tabiriyle küçük piller üzere şarj olur.

Ve bu radyoaktivite, parçacıklar ısıtılarak ve yayılan ışık tahlil edilerek ölçülebilir.

MICHALE BAYLIS Bilim insanları, dik açıyla birleştirilmiş kütüklerin nasıl kullanılmış olabileceğini gösteren modeller yaptı

Bu radyometrik tarihleme usulü kesin bilgi verir.

Küçüğü yaklaşık 1,5 metre olan iki kütüğün boyutları, onları bir ortaya getiren kişinin değerli bir şey inşa ettiğini gösteriyor.

Ekip, bunun bir kulübe ya da kalıcı bir konut olma ihtimalinin düşük olduğunu, fakat bir barınak için kurulan bir platformun modülü olabileceğini söylüyor.

Duller’a nazaran, “Nehir kenarında oturmak ve balık tutmak için bir cins yapı olabilir. Lakin tam olarak ne olduğunu söylemek zor”.

Yapıyı hangi eski insan çeşidinin – ya da hominidin – inşa ettiği de meçhul.

Bu bölgede şimdiye kadar hiç kemik bulunmadı.

Ancak en eski çağdaş insan (Homosapien) fosilleri yaklaşık 315 bin yıl öncesine ilişkin. Ahşap yapı ise bundan çok daha eski.

LARRY BARHAM

Ahşap sürece geleneği

Profesör Duller, “Homo sapien olabilirdi fakat şimdi o çağa ilişkin fosiller keşfetmedik” dedi ve ekledi:

“Ancak farklı bir çeşit de olabilir; Homo erectus yahut Homo naledi. O devirde Güney Afrika’da çok sayıda hominid tipi vardı.”

Analiz ve koruma için İngiltere’ye nakledilen ahşap objeler, onları 500 bin yıl boyunca koruyan ortamı taklit eden tanklarda saklanıyor. Fakat yakında sergilenmek üzere Zambiya’ya geri gönderilecekler.

Nkombwe, “Bu keşifle koleksiyonumuzu zenginleştirmeyi ve buluntuları Zambiya’daki ahşap sürece geleneğinin anlaşılması için kullanmayı umuyoruz” dedi.