Getty Images Dağlık Karabağ’daki bir şov

2020’deki savaş sonrası Azerbaycan’ın yine denetimi altına aldığı Dağlık Karabağ bölgesinde yaşayan 120 bin etnik Ermeni, kendilerini Ermenistan Cumhuriyeti’ne bağlayan tek yol olduğu için buraya Hayat Yolu ismini veriyorlar.

Ancak milletlerarası alanda ismi Laçin Koridoru olan bu yol Azerbaycan tarafından dokuz aydır kapalı tutuluyor.

Bölgedeki besin, ilaç, hijyen eserleri ve yakıt kıtlığı önemli boyutlara ulaştı.

18 yaşındaki Hayk, hududunun Ermenistan tarafındaki Goris’te mütevazı bir otelin balkonunda duruyor ve öteki taraftaki annesiyle buradan imajlı görüşme yapıyor.

Karabağ’daki Martakert’te olan annesinin, “Yumurta yok, şeker yok, hiç tatlı yok, ekmek karneye bağlandı, geçen gün saat 04:00’te sıraya girmek için kalktık” dediği duyuluyor.

Çocuğun gerçek ismi Hayk değil, güvenliği için ismini değiştirdim.

Laçin Koridoru’nun iki tarafındaki Ermeniler birbirlerinden kopmuş durumda. Bakü idaresi Aralık ayından bu yana yolu kapalı tutuyor.

Dağlık Karabağ’daki boş dükkanların fotoğraf ve görüntüleri toplumsal medyada dolaşıyor.

Bu tezleri inceleyecek bağımsız gazeteciler bölgeye giremiyor.

Bu bölgede kalan gazeteci Irina Hayrapetyan sesli bildiri yoluyla, bölgedeki etnik Ermenilerin az bir yemek için saatlerce sıra beklediğini anlatıyor.

Yiyecek dağıtım noktalarına ulaşabilecek araçların yakıt olmadığı için kullanılamadığını anlatan Hayrapetyan, “İnsanlar ailelerini doyurmak hedefiyle kuyruğa girmek için kilometrelerce yürümek zorunda kalıyor. Beşerler ekmek kuyruklarında bayılıyor” diyor.

Bakü ne münasebet öne sürüyor?

Dağlık Karabağ’daki mahallî yetkililer her üç mevtten birinin yetersiz beslenmeden kaynaklandığını argüman ediyor.

Hayk’ın annesi de misal biçimde yakıt ve ilaç kahrından bahsediyor.

Anne, bir gebe bayanın, hastaneye gidemediğini için çocuğunu kaybettiği bir hadiseyi anlatıyor.

Hayk duydukları karşısında öfkeli halde, “Er ya da geç konutumun, kentimin, ülkemin Azerbaycan’ın eline geçeceğini biliyorum” diyor.

BBC 400 ton insani yardım gereci taşıyan TIR konvoyu, Azerbaycan denetim noktasında bekliyor

Kültürel olarak pek çok ortak noktaya sahip olmalarına karşın, Güney Kafkasya’daki iki devlet olan Ermenistan ve Azerbaycan, on binlerce insanın hayatına mal olan savaşlarda onlarca yıldır bu toprakların denetimi için gayret ediyor.

İki eski Sovyetler Birliği ülkesi 1988-1994 ve 2020 yıllarında iki defa savaştı.

2020‘de 44 gün süren savaş sonrası Azerbaycan, bölgede kıymetli kazanımlar elde etti. 6 binden fazla askerse hayatını kaybetti. Bakü 1994’ten beri Ermenistan’ın elinde bulunan Dağlık Karabağ’ı çevreleyen tüm bölgeleri geri aldı.

2020’de ateşkes görüşmelerine de öncülük eden Rusya’nın bölgedeki rolü kritik. Laçin Koridoru’nun güvenliği Rus barış güçlerinin denetiminde bulunuyor.

Ateşkese nazaran bölgedeki etnik Ermeniler ile Ermenistan Cumhuriyeti ortasında insanların ve malların özgür dolanımı bu koridor üzerinden sağlanacaktı.

Ancak Laçin, 12 Aralık 2022’de Azerbaycanlı çevreciler tarafından ablukaya alındı. 

Bakü, Ermenistan’ın bu koridoru yasa dışı kümelere silah tedariki ve yasa dışı madencilik faaliyetleri için kullandığını sav etti.

Ermenistan koridorun askeri emelli olarak kullanıldığı savını reddediyor.

Azerbaycan, bölgedeki doğal kaynakların yasa dışı olarak sömürüldüğü münasebetini öne sürerek bölgede denetim noktaları da oluşturdu.

Vagıf Haçataryan vakası

Uluslararası Kızılhaç Komitesi (ICRC), Dağlık Karabağ’a erişimi olan tek memleketler arası yardım kuruluşu pozisyonunda.

Kuruluş, acil hasta olan şahısları tıbbi tahliye kapsamında koridordan geçirebiliyordu.

Ancak kalp hastası 68 yaşındaki Vagıf Haçataryan ameliyat için Ermenistan’ın başşehri Erivan’a nakledilirken alıkonuldu.

Kızı Vera Haçataryan bildiklerini paylaşıyor:

“Kontrol noktasında, birkaç soru sormak için gelmesi gerektiğini söylemişler. Babam bir Kızıl Haç çalışanıyla birlikte gitmiş ancak birkaç dakika sonra Kızıl Haç çalışanı geri dönmüş ancak babam yanında yokmuş.”

Azerbaycan yetkilileri, alıkonulan adamı 1992’deki Birinci Karabağ savaşı sırasında, savaş cürmü işlemekle itham ediyor.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in özel danışmanı Hikmet Hacıyev bu gözaltı ile ilgili olarak, “Onu tanıyan çok sayıda görgü şahidi var. Savaş suçlularının adalet önüne çıkarılmayacağını asla söylemedik” diyor.

Kızı Vera ise suçlamaların yanlışsız olmadığını söylüyor.

“Ülkenizi savunmak cürüm değildir. Azerbaycan’da adil yargılama olamaz. Tahminen bir gün adalet yerini bulur lakin bizim bunu bekleyecek vaktimiz yok” diyor.

BBC Vera Haçataryan

Vagıf Haçataryan’ın davası Dağlık Karabağ’da ses getirdi.

Benzer halde Karabağ Ermenisi üç futbolcu, 2021 yılında Azerbaycan bayrağına hakaret ettikleri gerekçesiyle tıpkı denetim noktasında gözaltına alındı.

Vera iki kız kardeşinin Karabağ’da abluka altında yaşadığını anlatıyor:

“Kız kardeşimin torunu şimdi iki aylık. Annesinin sütü yanlışsız düzgün beslenemediği için kâfi değil ve mama da yok. Savaşta beyin hasarı yaşayan 22 yaşındaki yeğenim konuşma yeteneğini kaybetti ve sağ kolu hareket etmiyor. İlacı da yok.”

BM Güvenlik Kurulu bu ay başında yaşanan krizle ilgili olarak acil bir toplantı yaptı.

ABD toplantıda Azerbaycan’a Laçin Koridoru’nda özgür dolanımı tekrar tesis etmesi davetinde bulundu.

Ermenistan Dışişleri Bakanı Ararat Mirzoyan da, Azerbaycan’ın geçişine müsaade vermemesi nedeniyle, ülkesinin gönderdiği insani konvoyun Laçin koridorunun girişinde beklediğini söyledi.

Uluslararası Adalet Divanı, Azerbaycan’a, kişi, araç ve kargonun geçişine mani olunmaması tarafında bağlayıcı bir karar olduğunu hatırlattı.

Ermeniler, milletlerarası toplumun krizi çözme konusundaki kararlılığına kuşkuyla yaklaşıyor.

Erivan’daki protestoda, Laçin’in açılması talebini lisana getiren göstericiler kentteki BM ofisinin girişini yiyecek ve un çuvallarıyla kapattı.

BBC

Azerbaycan bölgede insani bir kriz olduğu yaşandığını kabul etmiyor.

Bölgenin tam denetimini istediğini açıklayan Bakü, Ağdam Yolu üzerinden yeni bir tedarik koridoru öneriyor.

Aliyev’in özel danışmanı Hikmet Hacıyev, Karabağ Ermenilerine “dil, kültür ve din” mevzularında Azerbaycan vatandaşlarıyla birebir hakların teklif edildiğini savunuyor.

Ancak Ermenistan, Azeri yetkilileri palavra vaatlerde bulunmakla suçluyor.

Sınırın Ermenistan tarafındaki Goris’ten araçla yapılan kısa bir sürüş, dağ görünümünün yanında, mevcut krizin de net bir imgesini sunuyor.

400 ton insani yardım materyali taşıyan TIR konvoyu, Azerbaycan denetim noktasının girişinde park halinde duruyor.

Hayk’ın annesinin en çok özlediği şeyin yemeklik yağ olduğunu hatırlayarak Goris’te bekleyen bir kamyon sürücüsüne ne taşıdığını soruyorum.

“Yirmi iki ton yemeklik yağ” cevabını veriyor.