100 sene evvel bugün, Kurtuluş Savaşımızı zafere ulaştıran kurucu önderimiz Mustafa Kemal ve arkadaşları o zamanki ismiyle Halk Fırkası’nın programını 9 umdeye dayandırdılar ve partimizi kurdular. Kurulan bir partiden öte bir ay kadar sonra ilan edilecek genç Cumhuriyetin birinci sesi, egemenliğin hanedandan millete geçişinin ta kendisiydi. 

1923’ten beridir yasalar önünde herkesin bir oburuyla eşit vatandaş olduğu bir Cumhuriyet’te yaşıyor olmamızda CHP’nin imzası var. Cumhuriyetin ilanında olduğu üzere millet iradesine dayanan bir devletin ve vatandaşlık temeline dayalı bir milletin inşa edilmesinde de CHP’nin imzası var. 

CHP’yi ve Cumhuriyeti kuranlar devleti gerçek manada güçlendirmenin yolunun güçlü ve ulusal bir iktisat yaratmak ve toplumun refahını yükseltmek olduğunu çok âlâ biliyorlardı. 1923’te İzmir İktisat Kongresini yaparak, 1929’da ise Dünya Ekonomik Krizine anında ve hakikat reaksiyon vererek ulusal bir iktisat kurdular. O günün şartlarında mucize sayılabilecek bir şeyi  gerçekleştirdiler. Ülkede sermayenin çok lakin çok kıt olduğu şartlara karşın ulaşım alt yapısını oluşturdular ve temel gereksinimlerin üretimi için fabrikalar, bankalar, iktisat teşekkülleri kurdular. 

Bu bir sıçrayarak kalkınma atılımıydı. Tam manasıyla bir ulus için çağ atlamaydı. Cumhuriyet tarihimizde sırf bir sefer yapabildiğimiz ve artık tekrar yapmak zorunda olduğumuz bir atak.

Tarihin o büyük zorlukları altında yapılanlar sayesinde ülkemizle dünyanın güçlü ve gelişmiş ülkeleri ortasındaki fark azaldı. Dünya siyasetinde bağımsız bir ülke olarak yerimizi aldık. Sırf büyük sıçramayı değil tıpkı vakitte çok partili demokratik rejime geçişi de CHP sağladı. 

İkinci Dünya Savaşı’nın dehşetinden ve yarattığı büyük yıkımdan da CHP idaresinin sayesinde uzak durabildik. 80 Milyon kişinin öldüğü o büyük global yıkımdan CHP idaresinin diplomatik ferasetiyle hasarsız çıkmayı başardık.   

Cumhuriyetin birinci çeyrek asrının her anına damgasını vuran CHP 1950’den sonra iktidarda olmadığı devirlerde de ülke siyasetine taraf verdi. 

1970’lerde dünyada yükselen eşitlik ve özgürlük dalgasının ülkemizde “Ortanın Solu” konumlandırmasıyla toplumsal demokrasi anlayışı olarak tecelli etmesinde CHP’nin imzası var. 1970’lerde “toprak işleyenin su kullananın”, “ne ezilen ne ezen, hakça düzen” diyen CHP oldu. Tekrar 1970’lerde MSP’yle koalisyon kurarak farklı toplum kesitlerinin tıpkı ülkü etrafında buluşabileceğini, ulusal problemlerde ayrışma yerine birleşmenin mümkün olabileceğini de CHP gösterdi. 1974’te Kıbrıs Barış Harekatını yaparak hem müttefiklerimize hem de hasımlarımıza güç ve kararlılık gösteren devletimizin direksiyonunda CHP vardı.

CHP geride bıraktığımız 100 yılın en değerli aktörlerinden biri oldu olmasına fakat malum çok uzun vakittir iktidarda değil ve Türkiye’ye hizmeti ve katkısı lokal idarelerde ortaya koyduğu çok kıymetli performansı bir yana bırakırsak, ülkenin ana muhalefet partisi olmakla sonlu. 1950’den beri neredeyse gerçek manada hiç iktidar olmamış CHP, uzun yıllardır güya ülkeyi yönetiyormuş ve tüm aksiliklerden sorumluymuş üzere bir algının öznesi yapılıyor.

“ATALETE DÜŞTÜ”

CHP’nin bu durumu üzerine düşünmemiz, daima birlikte bu durumu değiştirmenin yollarını bulmamız gerekiyor. CHP son 43 yıldır zihni ve fiili bir değişememe sorunu yaşıyor. 1980’den bugüne dünya ve Türkiye muazzam biçimde değişirken, bu değişime ayak uyduramayan CHP kendisini adeta ebedi ve ezeli muhalefet partisi pozisyonuna hapsetti. Halbuki, 600 yıllık bir imparatorluk çökerken, 1923 kaidelerinde dünyanın en devrimci hareketlerinden birini yaratarak doğrusunu yapanların partisi olarak kurulan CHP, 1960’larda ve 1970’lerde dünyanın ve Türkiye’nin değişimine ayak uydurarak da doğruyu yapmıştı. Ne var ki, 1980’den sonra birebir kabiliyeti gösteremedi. Dünya ve Türkiye değişirken CHP atalete düştü. 

Ne yazık ki atalete düşmemizin maliyeti büyük oldu. Türkiye’nin yönetilmesinde aktif olamadığımız üzere Türkiye’yi adım adım otoriter bir iktidara teslim ettik. Birbiri peşi sıra iş basına gelen sağ iktidarlar, gelir dağılımını bozdu, Cumhuriyetin en değerli gücü ve desteği olan yetenekli ve teşebbüsçü orta direği eritti. Bugün toplumun %10’u ulusal zenginliğin yüzde yetmişine sahip olacak bir noktaya geldiyse, bizim de kusurumuz var. Emeğin asli temsilci olarak CHP’nin iktidar olamayışının bedeli bu derece ağır oldu maalesef.

Değişmeyi başaramadığımız için kuruluşunda bu kadar büyük bir rol oynadığımız Cumhuriyetin ikinci yüzyılına, esaslı kurumları zayıflamış bir devletle, işlevsizleşmiş bir meclisle, liyakatsiz bir bürokrasiyle, çökmüş bir adalet sistemiyle, demokratik dünyadan uzaklaşmış bir ülkeyle, yarısı yoksulluk sonunun altında bir nüfusla giriyoruz.

Vatandaşlarımızı yerli ve ulusal olanlar ve olmayanlar diye ayrıştıran, muhalefete tahammülsüz, hukuku paramparça etmiş, eğitimi çökertmiş, borç batağına batırdığı ülkemize eşi daha evvel görülmemiş bir hayat pahalılığı yaşatan bu iktidarla giriyoruz. 

Ancak Cumhuriyetimizin ikinci yüzyılına, tıpkı vakitte, iktidarın değişebileceğine inancın azaldığı bir toplumsal ruh haliyle de giriyoruz. Bu hali kabullenemeyiz. CHP’nin bu duruma katkısıyla yüzleşmek zorundayız. Bu hoş ülkeye karşı tarih huzurunda sorumluyuz ve ben partimin bundan daha uygununu yapabileceğine tüm kalbimle inanıyorum. CHP’nin de Türkiye’nin de değişeceğine inanıyorum. Zira CHP değişirse Türkiye değişir. 

Değişimin yeni vizyonu CHP’yi, dünya ölçeğinde kriz yaşayan toplumsal demokrasiye ilham veren, global düzeyde saygın ve güçlü bir parti haline getirmek olmalıdır. Değişimin yeni vizyonu, bu ülkeye bir sıçrama daha yaşatarak, gelir dağılımını kökten düzelterek, yetenekli ve teşebbüsçü insanlara adil fırsatlar sunacak sistemler kurmak olmalıdır.

1923’lerin CHP’si dünyanın tüm mazlum milletleri için ilham kaynağı olmuştu. Bunu bir defa daha tekrar etmeliyiz. Etmeliyiz zira dünyamızda ağır yaralar açan yırtıcı kapitalizmi, sadece kamu aklını ve bilimi yine insani kalkınmanın motor gücü ilan eden bir siyasetle dönüştürebiliriz.   

“ÖZGÜRLÜK İSTİYORLAR”

Türkiye 70 yıldır borçla büyüyor, krizle sarsılıyor ve dünyanın süratli ilerleyişi karşısında her gün biraz daha geride kalıyor. CHP’nin yeni misyonu bu tekerrüre son vermektir. CHP bu berbat tekerrürü kırmak ve buna bir son vermek için değişmek zorundadır. Değişimin temeli; Türkiye’yi sıçrayarak kalkındıracak planı ortaya koymaktır. Bunun için CHP’yi, kamu aklını Türkiye’nin ve dünyanın dehasıyla bir ortaya getiren daha kapsayıcı, icraatçı ve reformcu bir parti kılacak formda değiştirmeliyiz. 

İlk yapmamız gereken şey vatandaşlarımızı dikkat ve empatiyle dinlemektir. Onlara kulak verdiğimizde duyduğumuz insanlarımızın güçlü, güçlü, prestijli bir ülkede özgürlük ve refah içinde yaşamak istedikleridir. Kutuplara bölündüğünü, kimlik ve aidiyetlerine sıkıştığını zannettiğimiz toplum aslında yeni bir öykü duymamanın ve muhalefete bir türlü güvenememenin bezginliğine sıkışmış durumdadır. Herkes milletimizin ferasetine güvenmelidir. Şundan eminiz ki bu aziz millet Türkiye’yi varlıklı, güçlü ve adil kılacağına inandığı bir muhalefeti desteklemeye hazırdır. 

Gerçekten bir değişim istiyorsak; bunu nasıl yapacağımıza dair modelimizi itimat verici bir biçimde topluma izah etmek durumundayız. Bu modelde Türkiye’nin muhtaçlığı olan büyük sıçramanın motor gücü kamunun kaynakları ile ülkenin ve dünyanın dehasının birleşmiş gücü olmalıdır. 

Burada vurguyu devlete değil kamu aklına yaptığımızın altını çizmek isteriz. Çünkü biz milleti devletin üstünde, onun sahibi olarak görüyor ve kamu aklını devleti de içine alan milletin bütünün ortak aklı olarak anlıyoruz. Öte yandan bu noktada bir olmazsa olmazın altını çizmek zorundayım. 

Zengin olmayanın gücü olmaz evet lakin adaleti olmayanın gücü zulüme çıkar. Bu sebeple güçlü, demokratik, güçlü ve adil bir ülkenin vazgeçilmezi eşit yurttaşlıktır.

Değişim bahsinde başka kıymetli bir problem CHP’nin siyaset üretme tekniğine dairdir. İnsanlarımızın beklentilerini ve taleplerini sorgulamayan, kulağını millete vermeyen, kendi doğrusunu millete dayatan siyaset yapma alışkanlıklarımızı değiştirmek zorundayız. Partinin yapısı ve alışkanlıkları, halkın siyasete olan güvensizliği ve yaratılan endişe siyasete iştirak kapısını kapatıyor. Halbuki bugün toplumsal muhalefetin büyük katkısına ve yepisyeni bir insan kaynağına her zamankinden daha fazla muhtaçlığımız var. Muhtaçlığımız olan insan kaynağı sadece siyasete katılmak konusunda en gözü pek olanlar değiller. Birebir vakitte en bilgili ve en yaratıcı olanlarımıza da gereksinimimiz var. Partinin kapısının bu insanlara açılması onların iştirakinin teşvik edilmesi kuraldır. CHP, Türkiye’nin en yaratıcı zihinlerinin tüm yenilikçi projelerinin birinci adresi olmalıdır. Bunu başaramayan bir CHP’nin iktidar bahtı olamaz.

Bütün bunlar kadar değerli tüm kötülüklerin anası olan bir sıkıntımız daha var. Türkiye fakirlikle boğuşuyor. İki asır önce kişi başına düşen ulusal gelir açısından eşit olduğumuz Almanya ile aramızdaki fark neredeyse 6 katına, ABD ile 7 katına çıkmış durumda.

Son 21 yıldır, iktidar açısından bakıldığında istikrar şartları altında yönetiliyoruz. İktidarsa iktidar, yetkiyse yetki, güçse güç. Sonuç ortada. Biz gerilemeye devam ediyoruz, “bizi kötü halde kıskananlar” ise farkı açmaya devam ediyor. 

Gelecek ağır bir beka problemine işaret ediyor. Batıyla aramızdaki fark git gide bir uçuruma dönüşüyor. Bizim ıskaladığımız baş döndüren bilimsel gelişmelerin sonuçları şunu gösteriyor: Şayet çabucak harekete geçmezsek, ulusal gelir açısından batıyla aramızdaki fark bugünkünün iki katına çıkabilir. Ortamızda bu türlü bir farkın oluşmasına müsaade verirsek, Türkiye global düzeyde kendine yeten onurlu devletler ligine tutunmakta büyük zorluk içine düşer. Kendilerinin dışındakileri gayrı ulusal ilan etmeye çok meraklı olan ve ağızlarından beka meselesini düşürmeyen arkadaşlarımızın dikkatini çekmek isterim ki, asıl beka sorunu budur. 

Ya tekrar sıçrayıp en kısa müddette onlara yetişeceğiz ya da gelecekte bekamızı korumakta büyük zorluk çekeceğiz. Ya değişerek yeni bir ilerlemenin asli motoru olacağız ya da birebir ataletle yerimizde sayacağız.

Türkiye’nin sıçrayarak kalkınması bahsinde ileride daha ayrıntılı şeyler söyleyeceğiz. Şimdilik şununla yetinelim. Türkiye’nin gelişimi konusunda kaçırdığımız ve hala binmemekte ısrar ettiğimiz en büyük tren temel bilimler trenidir. Bu treni kaçıran gelişim trenini de kaçırır. Bizi engelleyen ikinci sebepse toplumsal ve kültürel çeşitliliğimizi eşit yurttaşlığa dayalı çoğulcu bir demokrasiye kavuşturamayışımızdır. Sıkıntılarımızı çoğulculuk, eşitlik ve dayanışma içinde çözemediğimizde adalet duygusu zedeleniyor, toplumun çeşitli bölümleri kendilerini karar sisteminin dışında hissediyor ve ortak vatan duygusu hasar görüyor. 

Şimdi bu iki sıkıntıyla da olgunlukla yüzleşmek ve yeni tahliller geliştirmek zorundayız. Zenginleşmek için sıçrayarak kalkınmaya, zenginliğimizi adil paylaşmak için demokratik, güçlü ve toplumsal bir devlete muhtaçlığımız var.

Dünya siyaseti ve iktisadının altüst olup, yine formlandığı vakitlerde yeni risk ve fırsatlar ortaya çıkar. Global iktisadın büyük ülkeleri haline gelmiş olanlar fırsatları en uygun kıymetlendirmiş ve içselleştirmiş ülkelerdir. Geçtiğimiz yüzyılda birçok ülke çok gerilerden gelerek büyük dönüşümlere sahne olmuş ve bugün dünyanın en büyük ekonomileri ortasına girmiş durumda. 

Savaştan yıkılarak çıkan Almanya bugün bizim ekonomimizin 5 katından daha büyük bir ülke haline geldi. Tekrar savaştan nükleer bir yıkımla çıkan Japonya bizden 7 kat daha büyük bir iktisada sahip. 1960 yılında bizim ekonomimizin dörtte biri büyüklüğünde bir iktisada sahip olan Güney Kore bugün bizim 2 katımızdan büyük bir iktisat haline gelmiş durumda.

Savaşlardan çıkarak büyüyen bu üç ülkenin ortak bir özelliği var: Teknoloji üretiyor ve satıyorlar. Dünya iktisadının belkemiği durumundalar.

Bugün bizim de bu türlü büyük bir sıçramaya gereksinimimiz var. 

Bugün CHP ve onun liderliğindeki muhalefete iktidar vizesi vermeyen millet, Türkiye’yi sıçratarak zenginleştirecek, güçlü ve adil bir Türkiye’yi inşa edecek bir muhalefeti gördüğünde, tereddüt etmeden iktidara taşıyacaktır. İşte milletin CHP’yi değişime zorlamasının nedeni budur. Bizim en değerli, en acil vazifemiz daima bir arada bu muhalefeti yaratmaktır. Bunu yaratmanın yolu ülkenin tüm vatanseverlerini birleştiren yeni, kapsayıcı ve güçlü bir vizyonun kıssasını yazmaktır. 

Türkiye’nin çoğulcu demokrasiye ve sıçrayarak kalkınmaya gereksinimi var. Türkiye’nin ikinci yüzyılına girerken değişmeye, bunun için yeni bir öyküye muhtaçlığı var. 

Biz de bu milletle bu öyküyü yine yazacağız. 

Bir tespit bir de vaatle bitireyim.

Tespitim şu: CHP değişirse, Türkiye değişir.

Vaadim de şu olsun: CHP değişecek, Türkiye değişecek.