Yalova Üniversitesi İktisat Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Baki Demirel, hem kur muhafazalı mevduatın (KKM) hem Londra swap piyasasına yönelik denetimin kaldırılmasının kur atağına yönelik iki tampondan vazgeçilmesi manasına geleceğini vurgulayarak, “Böyle adımlar TL’yi hem yabancılar hem de yerleşikler için spekülatif hale getirir ve Arjantin iktisadının hali hazırda içine düştüğü kur-faiz sarmalının hızlanması manasına gelir” dedi.
Kur-faiz sarmalına girilmesi durumunda Merkez’in yüzde 58 enflasyon maksadının tutmayacağını ve çok daha yüksek enflasyon ve işsizlik oranları ile karşı karşıya kalınabileceğini vurgulayan Doç. Dr. Baki Demirel ile iktisattaki son gelişmeleri konuştuk.
TEHLİKELİ SİYASETLER
Kur muhafazalı mevduat ile ilgili son karar ve mevcut faiz kararlarıyla krizden çıkabilir miyiz?
TCMB’nin aldığı faiz kararı KKM tasfiye isteği ile dengeli lakin sonuçları prestijiyle kusurlu bir karar. KKM, TL mevduatların döviz tavdiat hesabı (DTH) olmaması için bir tampondur. KKM’yi kaldırdığınızda TL hesapların DTH olmaması için çok yüksek faiz vermeniz gerekiyor. Bankaların bu yüksek faizi verebilmesi için de Merkez Bankası’nın faiz artırması gerekiyordu. Lakin siyaset faizinin yüzde 35-40 düzeyinde olmasını isteyen global ve yurtiçi finans kapital bu artışı da kâfi bulmadı. Finans kapital yalnızca KKM tasfiyesini değil Londra piyasası üzerindeki sermaye denetiminin de kaldırılmasını istiyor. Bu türlü adımlar TL’yi hem yabancılar hem de yerleşikler için spekülatif hale getirecek ve Arjantin iktisadının hali hazırda içine düştüğü kur-faiz sarmalının hızlanması demektir. Bu çok tehlikeli iktisat siyasetlerini büsbütün finans kapitalin hizmetine sokacak adımlar olacak.
YÜZDE 58 TUTMAZ
TCMB yılsonu enflasyon beklentisi yüzde 58. Sizin yılsonuna ait öngörüleriniz neler?
Ben bahsettiğim cinste bir kur-faiz sarmalına girilirse yüzde 58 enflasyon amacının tutturulabileceğini sanmıyorum. Çok daha yüksek enflasyon ve işsizlik oranları ile karşı karşıya kalabiliriz.
Türkiye’de vergi yükü her daim dar gelirlinin üzerinde. Yakın vadede yeni vergiler bekliyor musunuz?
Son devirde artan dolaylı vergilerin emeli faiz siyasetini destekleyici biçimde mali sıkılaştırmayı artırmaktır. Lakin vergi artışı, halkınemekçilerin harcamaları üzerindeki vergilerin artırılması ile yapıldığından adaletsiz ve yoksulluğu artırıcı biçimde uygulanmıştır. Bu elbette enflasyonun nedenini iktisadın çok ısınması ve yüksek talep olarak gören bir kavrayışın eseri. Çok finansal karlar üzere rant yaratan tüm çıkarlar, yüksek kiralar ve birden fazla konut sahipliği de yüksek vergilere tabi olmalı, finansal karlar ve rant vergileri uygulamaya konulmalı. Fakir, öğrenci ve çiftçi borçları tasfiye edilmeli ve servet vergisi uygulanmalı. Kurumlar vergisi acilen yüzde 40’ın üzerine çekilmeli.
KUR İSTİKRARINA ODAKLANILMALI
Merkez’in ana önceliği ne olmalı, ona odaklanma emareleri aldınız mı?
Açık biçimde finansal istikrara ve kur istikrarına odaklanmalı. Ben olsam mevcut siyaset faizine dokunamam ve orada sabitlerim. Ya da negatif faizi sorun olarak görüyorlarsa o vakit da gerçek faizi sıfıra park edeceğimi ilan eder, bunun için orta vade enflasyon gayesini dikkate aldığımı söyler, siyaset faizini yüzde 33 düzeyine çekip orada park ederim, bir daha dokunmam. Enflasyonla çabada maliye siyasetini ve onun atacağı regülasyon adımlarını desteklerim. Maliye siyaseti para siyasetini değil, para siyaseti maliye siyasetini desteklemeli. Asıl amaç KKM değil DTH tasfiyesi olmalı mevcut sermaye denetimleri sürdürülmeli ve ek sermaye denetimleri getirilmeli.
İFLASLAR VE İŞSİZLİK ARTACAK
2023’ün geri kalanında ne cins riskler görüyorsunuz?
Faiz artışı ile talep baskılanmak isteniyor lakin yeni yatırımları belirleyen şey talep beklentileridir. Yatırım için kredi faizinin seviyesi değil fakat talep beklentileri değerlidir. Fiyat baskısı, düşük fiyat siyaseti rasyonel siyasetlerin, uygulanmakta olan des-enflasyon siyasetinin bir modülü. Fakat fiyat baskısı ve işçi yoksulluğu geleceğe yönelik talep beklentilerini olumsuz tesirler. Öte yandan KOBİ’lerin kredi dışında nakit açıklarını karşılayabilecekleri bir enstrümanları yok. Yani KOBİ kredileri faize hassas. Fiyatların düşük olması ve yoksulluk artışı ve talebi baskılayıcı öbür araçlar yeni yatırımları teşvik etmezken yüksek faiz KOBİ’lerin üretimlerini devam ettirmelerini olumsuz etkileyecek. Bu durumda KOBİ tarafından iflaslar ve/veya işten çıkarmaların sonucu olarak işsizlik artacaktır. Bu durum hem tekelleşmeyi hem de artan işsizlik ile fiyat baskısını daha da artıracak. Yani daha fazla yoksulluk ve işsizlik bizi bekliyor olabilir. Öte yandan global ve yurtiçi finans kapitalin talepleri siyaset yapıcının ekonomiyi daha yüksek kur-faiz artışına, sarmalına sürükleyecek adımlar atmasına neden olabilir. Şayet ki bu adımlar kâfi olmaz ve beklenen kısa vadeli yabancı sermaye, döviz girişi gerçekleşmez, dış talep yurtiçi talebin baskılanmasını telafi edici biçimde artmaz ise hem çok yüksek enflasyon hem de ekonomik daralma ile karşı karşıya kalabiliriz.
Kısa orta uzun vadede Türkiye iktisadının önünde ne tıp zorluklar var?
Türkiye iktisadı için ortauzun vade de en kıymetli zorluklar neoliberal siyasetlerin daha açık biçimde buna rant iktisadının neden olduğu fakirleşme, bölüşüm ve borç problemleridir diyebiliriz. Fiyatları baskılayarak, işçi yoksulluğu yaratılarak makro istikrar sağlanamaz. Fakir iktisatların enflasyonu da yüksek olur. Orta uzun vade için enflasyonu düşürecek, fiyat istikrarını sağlayacak adımlar atılmamakta.
YOKSUL YARATIYORUZ
Krizden çıkış için nasıl bir ekonomik programa muhtaçlık var, acil atılması gereken adımlar neler?
Türkiye iktisadının yapısal krizi işçi yoksulluğu ve bölüşüm krizidir. Ekonomimizin dövize bağımlılığı ve yüksek döviz muhtaçlığı ve artan fakirleşme nedeniyle dış yatırımlar için de cazip olmaması Türkiye iktisadını bir ikilem ile karşı karşıya bırakıyor. Fakirleşmeden çıkış stratejisi ve istikrarlı büyüme kıssasına muhtaçlığımız var. Yoksulluğu azaltma stratejisi yerine işçi yoksulluğunu ve işsizliği artıracak siyasetler izliyoruz. Bırakın istikrarlı büyümeyi, ekonomiyi daraltarak, daha fazla işsizlik yaratarak, talebi öldürerek enflasyon problemini yenebileceğimizi düşünüyoruz. Mesela besin enflasyonu ile baş etme stratejimiz nedir bilmiyoruz. Daha fazla fakir yaratarak aslında besin enflasyonunu da yükseltiyoruz. Tarımı rant iktisadına kurban vererek bu sorunu büyütüyoruz. Açık biçimde para siyasetini merkeze alan, faizi yükselterek varlıklı vergilerini fakirin üzerine yıkmaya dayalı vergi siyaseti ile mali sıkılaştırmayı daha da artırmayı amaçlayan, sıcak parayı çekmeyi hedefleyen bu rasyonel siyaset tasarımı kusurludur. Bunun yerine enflasyonu değil tam istihdamı hedefleyen, enflasyonu talep kaynaklı değil, büyük ölçüde dışa bağımlı iktisadın yapısal sorunu olarak gören ve tekelci yapıların piyasa güçlerine bağlı satıcı enflasyonunu dikkate alan, adil bölüşüme ve refahın adil paylaşımına dayalı gerçek Heterodoks/post Keynesyen dizayna muhtaçlık vardır