Boğaziçi Üniversitesi Etraf Bilimleri Enstitüsü Tabip Öğretim Üyesi Berat Haznedaroğlu, Türkiye’nin beşerli birinci uzay seyahati kapsamında gerçekleştirilecek olan deneyle, mikroalg çeşitlerinin karbondioksiti oksijene çevirme performanslarını sensörler vasıtasıyla inceleyeceklerini bildirdi.

Türkiye Uzay Ajansı (TUA) ve TÜBİTAK Uzay Teknolojileri Araştırma Enstitüsü tarafından gerçekleştirilecek Türkiye’nin beşerli birinci uzay vazifesinde yapılması planlanan 13 deney belirlendi.

Bu deneylerden biri olan “Uzay Vazifeleri İçin Mikroalgal Ömür Takviye Üniteleri” projesi ile dünyada kuvvetli şartlara adapte olan mikroalg çeşitlerinin yerçekimsiz şartlar altında büyüme ve dayanıklılık testlerinin gerçekleştirilmesi, metabolik değişikliklerinin incelenmesi, karbondioksit yakalama performanslarının ve oksijen üretim kabiliyetlerinin belirlenmesi için hayat dayanak sistemi geliştirilmesi hedefleniyor.

Deney kapsamında uzaya gönderilecek 5 farklı cinste mikroalg belirlenirken, Haznedaroğlu ve grubu, Türkiye’nin birinci uzay yolcuları Alper Gezeravcı ve Tuva Cihangir Atasever’e proje hakkında gerekli bilgilendirmeyi yaptı.

Haznedaroğlu, tasarladıkları mikroalg fotosentez ünitesinin, Türkiye’nin birinci uzay yolcuları tarafından 14 gün gerçekleştirecekleri vazifelerinde uzay istasyonuna götüreceklerini belirtti.

Haznedaroğlu, “Uzay istasyonunun karbondioksitini zenginleştirerek migroalg fotosentetik ünitesine vereceğiz. Bu ünite içindeki, özel olarak seçtiğimiz, bizim ve Medeniyet Üniversitesi ile ortak olarak 4. Ulusal Antarktika Bilim Seferi’nde Antarktika’dan izole ettiğimiz tipler de dahil olmak üzere kuvvetli ömür şartlarına adapte olan mikroalg cinslerinin 14 gün boyunca karbondioksiti oksijene çevirme performanslarını sensörler vasıtasıyla inceleyeceğiz. Tıpkı vakitte yer çekimsiz ortamda mikroalglerin metabolik değişikliklerinin moleküler tahlillerini yapacağız.” dedi.

Hedeflerinin, bu kısa uzay misyonu çerçevesinde en başarılı mikroalg cinslerini belirleyebilme, daha sonraki uzay vazifelerinde de bu çeşitlerin farklı mürettebat ve yolcu gereksinimlerine karşılık verecek halde teknolojik uygulamalar için geliştirilmesi olduğunu aktaran Haznedaroğlu, 20 santimetreküplük bir deneysel küpün yörüngeye gönderileceğini ve deneyin iç tasarımı, elektronik kesimleri yosunların hazırlanması ve biyolojik tahliller için hazırlanma adımlarına geçtiklerini anlattı.

Her iki uzay yolcusu için de uygulama ve teorik eğitim sürecinin tamamlandığını, uzayda gerçekleştirecekleri deneyin simülasyonunu laboratuvar ortamında gerçekleştirdiklerini söyleyen Haznedaroğlu, şu anda setin birleştirilme evresinde olduklarını ve güvenlik testlerinin kısa bir mühlet içinde başlayacağını kaydetti.

Haznedaroğlu, örneklerin sefer sırasında ziyan görmemesi için güvenlik testlerinin gerekli olduğunun, bunun tamamlanmasıyla birlikte deneyin fırlatılmaya hazır olacağının altını çizdi.

ÖRNEKLER UZAYDA DONDURULARAK KORUNACAK

Uzay istasyonlarında birbirinden farklı sistemlerin kullanıldığına değinen Haznedaroğlu, hava yenileme için de farklı sistemlerle karbondioksitin oksijene çevrildiği bilgisini verdi.

Haznedaroğlu, şöyle devam etti:

“Ay, Mars vazifesi üzere uzun misyonlarda bir aksilik çıktığı, muhtaçlık oluştuğu durumda dünyadan kargonun iletilmesi uzun bir müddet. Mars için 6 aylık bir mühletten bahsediyoruz. Bu durumda gereksinimlere yanıt verebilecek taze oksijen, besin, atık suyun arıtılması, atık sulardaki azot ve fosfor üzere kirleticilerin tekrar kazanılarak uzay istasyonunda yetiştirilecek öteki bitkiler için gübre ya da hayvanlar için yem olabilmesi, bedelli metallerin kazanılması, güç elde edilmesi üzere biyojeneratif bir sistem oluşturmaya çalışıyoruz. Birinci misyonumuzda kısa bir müddet içinde bunların performanslarını belirleyeceğiz. Amacımız uzun devirlerde başarılı olan çeşitlerin farklı gereksinimlere karşılık verebilecek biçimde hazır olması.”

Uzay misyonunun sonunda örneklerin “RNA koruyucu” isimli bir solüsyona alınacağını, bunun mikroalglerin uzay istasyonundaki metabolik hallerini dondurarak koruyacağını ve soğuk zincirle evvel ABD’ye, daha sonra da Türkiye’ye geleceğini tabir eden Haznedaroğlu, “Türkiye’de geldiğinde RNA dizileme formülleriyle bir arada metobolik değişikliklerini, dünyadaki eş vakitli götürdüğümüz deney sonuçlarıyla birlikte karşılaştıracağız. Performansları âlâ çıkan çeşitlerimizi farklı biyoteknolojik uygulamalar için sonraki misyonlarımızda kullanacağız.” diye konuştu.

Atmosfer oluşumunda alglerin çok kıymetli bir yere sahip olduğunu vurgulayan Haznedaroğlu, kelamlarını şöyle tamamladı:

“Dünyanın atmosferindeki oksijen oranının yüzde 5’lerden yüzde 21’lere çıkmasında algler çok kıymetli bir rol oynadı. Oksijen düzeyinin artmasını sağlayan algler, yaşanabilir bir atmosfer oluşumuna dayanak olarak biyolojik çeşitliliğin de artmasını sağlayabilir. Bu yüzden alglerin uzay çalışmalarındaki rolleri çok kıymetli. Türkiye Uzay Ajansı Bilim Misyonu çerçevesinde bu çalışmaları Türkiye’ye kazandırmaktan gurur duyuyoruz.”