Üsküdar Üniversitesi Tasavvuf Araştırmaları Enstitüsünün, Kyoto Üniversitesi, Asya ve Afrika Saha Araştırmaları Enstitüsü ile ortaklaşa yürüttüğü ‘Kapsamlı Bir Tasavvuf Araştırması: Tasavvuf Kanısı, Edebiyat, Müzik ve Ritüeller’ başlıklı projenin 2023 kısmı, 28-29 Ağustos tarihlerindeki bilimsel programlarla tamamlandı. Sempozyumun açılış konuşmasını gerçekleştiren Üsküdar Üniversitesi Rektör Danışmanı Cemalnur Sargut, sema ritüeli hakkında bilgi verdi. Sema, vücudun sembolik dönüşlerini, ruhun yükselişini ve manevi gelişimini temsil eder diyen Sargut, semanın insanın manevi yetkinlik seyahatini sembolize ettiğini söyledi. Projenin Japonya ayağına ait bilgi veren Kyoto Üniversitesi Tasavvuf Araştırmaları Merkezi Lideri Prof. Dr. Yasushi Tonaga ise “Merkezimiz, Japonya’da Sufi Araştırmaları için kurulan birinci merkez oldu. Türkiye, mistik ideoloji ve pratiklerini Osmanlı’dan bu yana gözlemleyebildiğimiz bir örnek olarak öne çıkıyor. Bu nedenle araştırmamız için Üsküdar Üniversitesi ile iş birliği yapmak istedik.” açıklamasını yaptı. Üsküdar Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Hikmet Koçak ise konuşmasında “Bu toplantıları önemsiyorum. Bu bahiste daha çok çalışılması ve insanlığa sunulması gerektiğini düşünüyorum. Üsküdar Üniversitesi ile Kyoto Üniversitesi’nin bu öncülüğünün daha hoş hizmetlere vesile olacağını umuyorum.” diyerek proje hakkındaki memnuniyetini lisana getirdi.

Üsküdar Üniversitesi Tasavvuf Araştırmaları Enstitüsünün, Kyoto Üniversitesi, Asya ve Afrika Saha Araştırmaları Enstitüsü ile ortaklaşa yürüttüğü ve 6 yıl sürecek proje kapsamında, sema’ ritüelinin mistik manası ve musikiyle kesişen istikametlerinin ele alındığı sempozyum düzenlendi. 

Cemalnur Sargut: “Sema’, insanın yetkinlik seyahatini sembolize eder”

Nermin Tarhan Konferans Salonunda gerçekleştirilen sempozyumun açılış konuşmasını yapan Üsküdar Üniversitesi Rektör Danışmanı Cemalnur Sargut ‘Sema ritüelinin’ temel emelinin insanın nefsinin çok istek ve isteklerini bir kenara bırakarak Allah’a adanmayı ve O’nun kelamını içselleştirmek olduğunu söyledi. 

Semanın sırf fizikî bir ritüel olmanın ötesinde, birebir vakitte manevi bir seyahatin ve derin içsel dönüşümün sembolü olarak öne çıktığını vurgulayan Sargut, “Sema saf niyetin tabiri olarak değerlendirilirken, insanın Allah’a yaklaşma dileği da bu ritüelin merkezindedir. Sema, vücudun sembolik dönüşlerini, ruhun yükselişini ve manevi gelişimini temsil eder. Birebir vakitte insanın içsel olgunlaşmasını sembolize eder. Gönül coşkusu manevi zenginlikler sadece musiki ve sema birleştiğinde dışa yansır. Bir İnsanı yaratanına döndürmeyen bir musiki ile dönme sema olamaz, sema ruhtan kaynaklanmalıdır, cesetten değil. Sema duymak işitmek manasına gelir. Allah’ın şanlı kitabı Kur’an-ı Kerim oku diye başlar. Oku diye başlayan bir kitabı anlamak için dinlemek gerekir. Hakikat kulaktan girer ve gönülde yerleşir. Semanın sağdan sola kalbin etrafında çark atıp dönerek Allah’ın sonsuzluğuna teslim oluşunu anlatan bir ibadet olduğunu unutmamak gerekir, bir şov değil; ibadet. Sema Kâbe’nin etrafında tavaf ile birebir sembolizmi taşır. Hacılar gönül makamında olan Kâbe’nin etrafında döner. Semada, insan kendi gönlü etrafında dönerek makus huylarından arınır. Niyet ruhen yükselmek ve Allah’a giden yolda ara kat edebilmektir. O gönül Allah’ın ışığının makamıdır. Âyetin manası üzere ‘Allah yerlerin ve göklerin nurudur’” halinde konuştu. 

Prof. Dr. Mahmud Erol Kılıç: “Sema ritüeli, hak kelâmının vücutla ifadesidir”

Sempozyum açılış konuşmalarında kelam alan Tasavvuf Araştırmaları Enstitüsü Öğr. Üyesi ve IRCICA (İslâm Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi) Genel Yöneticisi Prof. Dr. Mahmut Erol Kılıç ise konuşmasında sema ritüelinin taşıdığı ehemmiyete dikkat çekti. Kılıç, klasik Türk kültürünün kıymetli bir ögesi olarak bilinen semanın derin manalarının olduğunu kaydetti. Sema ritüelinin ruhu manasında gizlidir. Tasavvufta gaye Allah’ı tanımaktır, bilmektir. 

Türk halk kültüründe de semanın derin izler taşıdığına dikkat çeken Prof. Dr. Kılıç, “Sema yalnızca tasavvuf dünyasına has değil, birebir vakitte Türk halkının kalpten kalbe giden seyahatini simgeler. ‘Sen benimsin, ben seninim’ diyenlerin Allah ile yakın irtibatı sürdürdüklerini tabir etti. Bu anlayış yalnızca bir tabir biçimi değil, bir ömür stilini da temsil eder.” dedi.

Sema ritüelini hak kelamının yapıldığı yer olarak tanımlayan Kılıç, “Bu özel ritüel kulaktan kulağa aktarılmasıyla sema ismini aldı. Sema, yalnızca bir dini ritüel olarak görülmemeli. Birebir vakitte Hak sohbetinin yapıldığı her yerde semanın varlığını hissetmek mümkündür. Hak sohbetinin olduğu yerler bizatihi sema yerleridir. Bir kâmilin sohbet meclisine de sema meclisi denilir. Kalpten kalbe yol vardır” sözlerini kullandı. 

Prof. Dr. Yasushi Tonaga: “Mistik musiki ve edebiyat alanındaki araştırmalar Japonya’da sınırlıydı”

Konuşmacılar ortasında yer alan Kyoto Üniversitesi Tasavvuf Araştırmaları Merkezi Lideri Prof. Dr. Yasushi Tonaga, 2021 yılında Üsküdar Üniversitesi Tasavvuf Araştırmaları Enstitüsü ve Kerim Vakfı’nın dayanağıyla başlatılan projenin Japonya’daki çalışmalarına ait bilgi verdi. Tonaga, “Merkezimiz, 2016 yılında Kerim Vakfının takviyesiyle kuruldu ve Japonya’da Sufi Araştırmaları için kurulan birinci merkez oldu. Bugüne kadar 4 İngilizce ve 1 Japonca kitap yayınladık. Tasavvuf musikisi ve edebiyatı alanındaki araştırmalar Japonya’da şimdiye kadar epeyce sonluydu. Türkiye, İslâm ideolojisi ve pratiklerini Osmanlı’dan bu yana gözlemleyebildiğimiz örnek bir ülke olarak öne çıkıyor. Bu nedenle araştırmamız için Türkiye’yi seçtik ve Üsküdar Üniversitesi ile iş birliği yapmak istedik. Zikir ve sema ritüelleri, araştırmamızda antropolojik açıdan incelendi. Müzik ve şiirler ise edebi ve manevi açılardan değerlendirildi.” formunda konuştu.

Prof. Dr. Hikmet Koçak: “Bu projenin daha hoş hizmetlere vesile olacağını umuyorum”

Üsküdar Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Hikmet Koçak ise konuşmasına, “Türkiye’de az sayıda olan tematik Enstitülerden birisi olarak bir Tasavvuf Araştırmaları Enstitüsünün üniversitemizde bulunmasından ve bu enstitü sayesinde Japonya’da bulunan Kyoto üniversiteyle birlikte 6 yıllık bir çalışma planlanmasından memnuniyet duyuyorum.” diyerek başladı.

Bütün insanlığa ışık tutacak bir proje olarak başlayan çalışmaların tıpkı halde devam etmesini umduğunu tabir eden Koçak, “Nasıl ki teknolojik gelişmeler insanın dünyevi gereksinimlerine bakıyor, başka bir muhtaçlık da vicdanına ve kalbine bakıyor. O yüzden bu toplantıları önemsiyorum. Bu hususta daha çok çalışılması ve insanlığa bilgi sunulması gerektiğini düşünüyorum. Üsküdar Üniversitesi ile Kyoto Üniversitesinin bu öncülüğünün daha hoş hizmetlere vesile olacağını umuyorum.” Sözlerini kullandı. 

Prof. Dr. Kenan Gürsoy: “İnsanı anlamaya çaba eden hiçbir faaliyet, ihmal edilesi değildir”

Açılış konuşmalarının akabinde programın birinci oturumu Cenan Vakfı Mütevelli Heyeti ve İdare Konseyi Lideri Vatikan eski Büyükelçisi Prof. Dr. Kenan Gürsoy’un yönettiği oturumla başladı. Projeye ait açıklama yapan Gürsoy, “Bu mevzuda araştırmalar yapılmasının kıymetli olduğunu düşünüyorum. İnsan için olan, beşere insan olmak bakımından hizmet eden, ona kültürünü tanıtan ve içindeki insanı anlamamıza çaba eden hiçbir faaliyet, batı yahut doğu fark etmeksizin, ihmal edilesi değildir. Bizim medeniyetimizin çok kıymetli bir ögesi olarak tasavvuf kanısı tam da insanı husus alır.” dedi.

Tasavvuf Araştırmaları Enstitüsünden Yüksek Lisans Öğrencisi Petek Kutucuoğlu’nun ‘Ahmed Avni Konuk’un Mesnevi Şerhi ve İstidat Kavramı’ bahisli sunumunun akabinde, Öğr. Üyesi Prof. Dr. Reşat Öngören, ‘Mevlâna Celaleddin Rumi’de Tasavvuf Kanısının Boyutları’ başlıklı sunumunda, Mevlana’nın bir sıkıntıyı en karmaşık durumdan en sade ve kolay biçimde basamak aşama nasıl açıkladığını, yapıtları halkın el kitabıdır ve Allah insan bağı bağlamında tasavvuf kanısının boyutlarını nasıl ortaya koyduğunu anlattı. “Gerçekte varlık tekdir. Çokluk teferruattadır. Allah’ın her yeri kuşatmış olduğu manası ayetle tabir edilmiştir. Allah bu manada kuluyla sürekli beraberdir. Allah bir ve her yerdedir, lakin tecellileri farklı farklıdır.” formunda konuştu.  

Türk ve Japon akademisyenler tasavvuf anlayışını ele aldı

Panelin devamında Tasavvuf Araştırmaları Enstitüsü Müdür Yardımcısı Prof. Dr. Emine Yeniterzi, ‘Türk Tasavvuf Edebiyatında Mevlâna Celaleddin Rumi’nin Tesiri: Mesnevi’den Hikâyeler’; Kyoto Üniversitesi Doktora öğrencisi Azusa Fujimoto, “Mevlâna’nın Batılı Yorumlarına Ağırlaşarak Türkiye’de Yeni Mânevî Arayışlar ve Tasavvuf”; Kyoto Üniversitesi Kenan Rifai Tasavvuf Araştırmaları Merkezi Müdürü Prof. Dr. Yasushi Tonaga, “Budizmde Edebiyat, Müzik, Sanatları ve Ritüeller”; Kyoto Üniversitesi araştırmacılarından Dr. Manami Suzuki, “Mevleviyyede Ney”; Prof. Dr. V. Emre Ömürlü, ‘Mevlevî Ayinlerinde Mevlevî Mukabeleleri ve Birtakım Tarikatlarda İcra Edilme Biçimleri’; Dr. Öğr. Üyesi Dilek Güldütuna, ‘Sema’ Ayini ve Seyrü Sülûk”; Tokyo’daki Sophia Üniversitesinden Prof. Dr. Masayuki Akahori “Tasavvufun Antropolojisini Pahalandırmak: Değişen Bakış Açıları” ve Dr. Öğr. Üyesi F. Cangüzel Güner Zülfikar, ‘Mevlevîhâneler: Uygar ve Uygarlaştıran Mekânlar’ bahislerindeki sunumlarını gerçekleştirdi. 

Konferans ‘Kapsamlı Bir Tasavvuf Anlayışına Doğru’ bahisli, Dr. Öğr. Üyesi F. Cangüzel Güner Zülfikar’ın yönettiği genel tartışma ile sona erdi.

Kadimden Geleceğe Doğu Batı Köprüsü…

Öte yandan Üsküdar Üniversitesi Fuat Sezgin Konferans Salonunda “Kadimden Geleceğe Doğu Batı Köprüsü Projesi” İstanbul buluşması aktifliği gerçekleştirildi.

Tasavvuf Araştırmaları Enstitüsü proje kapsamında Almanya’dan da 22 iştirakçiyle bir ortaya geldi.

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı